Frederik V (Duitse naam Friedrich) werd op 26 augustus 1596 geboren in het jachtslot Deinschwang bij Amsberg in de Bovenpalts. Hij was de zoon van Frederik IV van de Palts en Louise Juliana van Nassau, een dochter van Willem van Oranje. Frederik, wiens leven een tragisch verloop had, was één van de hoofdrolspelers bij de start van de 30-jarige oorlog (1618-1648). Hij is ook bekend als de “Winterkoning”.
De Bovenpalts (Oberpfalz) ligt in wat tegenwoordig noord-oost Beieren is, tegen de Tsjechische grens aan. De Benedenpalts (Unterpfalz) ligt aan de oostkant van de Rijn, de hoofdstad is Heidelberg. Samen vormden ze het keurvorstendom van de Palts, in die tijd één van rijkste gebieden van het Heilige Roomse Rijk, het toenmalige Duitse Keizerrijk. De vorst van de Palts was één van de 7 keurvorsten, die de bevoegdheid hadden de Duitse keizer te kiezen. De keurvorst was daarmee een vooraanstaand edelman in het versnipperde Duitse Rijk. De Palts, en Heidelberg in het bijzonder, waren een centrum van de calvinistische reformatie. In het verdeelde Duitse Rijk speelden 3 religies een hoofdrol: het katholicisme, de lutherse kerk en het gereformeerde calvinisme.
Lees de rest van dit artikel »Tags: 30jarige oorlog, Bohemen, Frederik Palts
“Epaminondas, heb je onze falanx gezien?”
“Ja, hij is compleet. We kunnen aan de slag, Pelopidas.”
“Kijk nog eens goed, sufferd! Hij staat helemaal scheef!”
“Scheef, scheef, ja nu je het zo zegt, helemaal recht staat ie niet….”
“Dat kan toch niet zo! Wat zullen de Spartanen wel niet zeggen als wij met zo’n scheve falanx op het slagveld verschijnen?”
“Kom, kom, overdrijf je niet een beetje? Goed, de falanx staat een beetje scheef maar hij ziet er verder toch goed uit? Kijk eens hoe mooi de schilden van de Heilige Schare gepoetst zijn!”
“Daardoor valt het nog meer op dat we scheef staan! En vergeet niet dat die rare Xenofon een verslag gaat schrijven van deze veldslag. Je kan er gif op innemen dat hij ons belachelijk wil maken. We worden het lachertje van heel Griekenland!”
“Nou ja, als het dan echt moet haal ik onze meestertimmerman er wel bij…”
… twee uur later…
“Het spijt mij, mijnheer Epaminondas, wat ik ook probeer, de falanx blijft scheef staan. Misschien komt het doordat de vlakte niet helemaal waterpas ligt, ik weet het niet.”
“Heb je de winkelhaak gebruikt om de linkerkant te stutten?”
“Ja, dat heb ik geprobeerd, maar dat lukt niet. Misschien is de Heilige Schare te zwaar.”
“Ze houden van goed eten, maar dat lijkt me toch overdreven. Geef die waterpas eens.”
“Hier, kijk maar, nog zo scheef als wat…”
“Ja, ik moet toegeven dat het er raar uitziet. Wat nu te doen. Pelopidas?”
“Ik weet het ook niet. We kunnen toch moeilijk naar huis gaan omdat de boel scheef staat. Dat zullen de Spartanen niet leuk vinden, ze hadden zich zo verheugd op deze veldslag…”
“Dan moet het maar, ook al staan we scheef. De kritieken achteraf zullen niet mals zijn, maar het is even niet anders. Geef het bevel tot oprukken!”
De Spartanen bleken hun lachen niet te kunnen inhouden bij het zien van de scheve Thebaanse falanx. Hun lachbui werd zelfs zo onbedaarlijk, dat ze niet meer aan vechten toekwamen en de slag bij Leuktra uitliep op een verrassende Thebaanse overwinning1.
/
/
- Variaties op de traditionele Griekse falanx: Het bekendste voorbeeld is de zogeheten schuine of scheve falanx, een hoplietenopstelling waarin één versterkte vleugel (meestal de linker) voor het offensief bestemd was, terwijl de andere vleugel zich juist meer defensief opstelde. De schuine falanx werd onder meer met succes toegepast door de Thebaanse veldheer Epimanondas tijdens de slag bij Leuctra ↩︎
Venetië had de eerste aanval van de Paus afgeslagen. Het had publicatie van het Interdict verhinderd en ervoor gezorgd dat de missen en kerkelijke vieringen gewoon door bleven gaan. Maar vrijwel onmiddellijk na het begin van de Venetiaanse ontkenningsstrategie kwam het pauselijke kamp met tegenmaatregelen. De Paus liet weten dat officiële publicatie van het Interdict in Venetiaans gebied niet noodzakelijk was, het zou voldoende zijn als er sprake was van ‘sufficit fama’, dat wil zeggen voldoende openbare kennis over het Interdict. Dat had gevolgen voor de communicatiestrategie: er werd nu ingezet op informele kanalen, zoals brieven, mondeling doorvertellen en ook graffiti. Eén van de gevolgen was dat beide partijen hun controle over de communicatie zagen verslappen.
Dit is deel 3 over de communicatie-oorlog tussen Venetië en de Paus. Deel 1 staat hier en deel 2 staat hier.
Lees de rest van dit artikel »
Tags: censuur, Interdict, lekken, Paulus V, Paus, Rome, Venetië
Dit is deel 2 over de communicatie-oorlog tussen Venetië en de Paus. Deel 1 staat hier.
Paus Paulus V
Op 17 april 1606 opent paus Paulus V de aanval met het publiceren van het Interdict over Venetië. Daar is een aantal maanden met schermutselingen achter de schermen aan vooraf gegaan. Maar in april is het oorlog, een oorlog met woorden. Paulus V beveelt de publicatie van het Interdict, “op plechtige wijze in alle kerken op het moment dat het aantal kerkgangers het grootst is”, waarna het op de kerkdeuren moet worden aangeplakt. De regering van Venetië beantwoordt deze aanval met een strategie van ontkenning.
Lees de rest van dit artikel »
Een communicatieoorlog is zeldzaam. Natuurlijk, communicatie is, meestal in de vorm van propaganda, vrijwel altijd onderdeel van een militair conflict en het komt ook vaak voor dat aan een oorlog een woordenwisseling vooraf gaat. Maar een echte communicatieoorlog, een oorlog tussen staten die van het begin tot het eind met communicatieve wapens wordt uitgevochten, die is zeldzaam.
Zo’n zeldzaam voorbeeld is het conflict tussen de Republiek Venetië en de Paus in 1606/7, toen de Paus een Interdict, een kerkelijke banvloek over de Republiek uitsprak. De Paus was als kerkvorst ook heerser over de Kerkelijke Staat, een flink gebied in Italië van grofweg Rome tot Ravenna. De belangrijkste wereldlijke machthebbers in Italië waren toen overigens de Spanjaarden. Venetië was de enige echt onafhankelijke staat in Italië. De stad had uitgebreide bezittingen op het vasteland, waaronder de steden Verona, Padua en Brescia, en daarnaast een handelsimperium in het Middellandse Zeegebied. Zo was bijvoorbeeld het eiland Kreta Venetiaans bezit.
Lees de rest van dit artikel »
Cornelis Haga
Cornelis Haga verdient een biografie. De eerste gezant van de toen nog jonge Republiek der Verenigde Nederlanden bij het machtige Ottomaanse Rijk kwam in 1612 aan in Istanbul na een avontuurlijke reis. Hij zou er 28 jaar blijven en heel wat meemaken. Onderhandelingen over de vrijlating van Nederlandse schepen en slaven, intriges met ministers van de Sultan en met zijn mede-diplomaten, een uitbundige levensstijl, pogingen de Grieks-Orthodoxe kerk tot het protestantisme te bekeren, het begin van de dertigjarige oorlog, kortom een boeiende man in een boeiende tijd. Haga geeft op de Ottomaanse Turken zoveel indruk gemaakt dat ze nog decennia later aan de Staten-Generaal vroegen om een nieuwe ambassadeur “van het formaat van Haga” te sturen.
Lees de rest van dit artikel »
Tags: Istanbul, Lukaris, Nederlander, Ottomaanse Rijk, Tachtigjarige Oorlog
Lodewijk van Nassau, een vergeten held
Als je vraagt naar Lodewijk van Nassau, de jongere broer van Willem de Zwijger, is steevast het antwoord dat hij is gesneuveld op de Mokerhei in 1574. Sommigen weten er nog bij te vertellen dat het daarbij ging om een poging om het belegerde Leiden te ontzetten en een enkeling vertelt er misschien nog bij dat hij de winnende aanvoerder was in de slag bij Heiligerlee, de slag die -een beetje kunstmatig- wordt gezien als het begin van de Tachtigjarige Oorlog. Maar dat is het wel zo’n beetje.
En dat is jammer, want Lodewijk speelde een aanzienlijke rol in het begin van de Nederlandse Opstand. Je kan wel zeggen dat hij één van de sleutelfiguren was. En zijn belangrijkste bijdrage aan het slagen van die opstand blijft vrijwel altijd ongenoemd.
Lees de rest van dit artikel »
Tags: Bergen, Lodewijk van Nassau, Mons, Nederlandse Opstand, Willem van Oranje
Even een wat luchtiger geschiedenis-itempje: een Antieke-leiderspuzzel. Voor degenen die denken alle leiders uit de oudheid te kennen, en voor degenen die houden van wat zoek- en puzzelwerk.
Klik op “lees de rest van dit artikel” om de puzzel in beeld te krijgen. U kunt ook een exemplaar downloaden. Lees de rest van dit artikel »
Dit artikel is de tekst van de lezing “Achter iedere wereldveroveraar staat een spindoctor”, gehouden op 6 november 2010 in het Allard Pierson Museum in Amsterdam in het kader van de museumnacht.
.
Zou Alexander de Grote Jack de Vries hebben ingeschakeld? Als Jack, de spindoctor van Janpeter Balkenende, een tijdgenoot geweest zou zijn van Alexander, natuurlijk.
Ik denk het niet.
In de eerste plaats heb ik toch moeite mij Jack de Vries voor te stellen in zo’n Grieks wit wapenrokje. Maar dat is niet het belangrijkste. Alexander de Grote zou, in zijn streven iedereen te overtreffen, natuurlijk gezocht hebben naar de allerbeste spindoctor. En de allerbeste spindoctor blijft onzichtbaar. Het gaat om de leider, niet om de spindoctor, en zodra de spindoctor te zichtbaar wordt, neemt zijn effectiviteit af. Dat is bekend in het vak.
Dus misschien had Alexander wel een onzichtbare spindoctor. Toch lijkt me ook dat niet waarschijnlijk. Alexander de Grote was zich zeer bewust van zijn eigen beeldvorming en hij was daar ook actief mee bezig, zoals we zullen zien. Hij was niet de man om de regie in handen te geven aan iemand achter de schermen.
Maar kunnen we wel het één en ander zeggen over sommige mensen in het communicatieteam achter Alexander. Lees de rest van dit artikel »
Tags: Alexander, Aristandros, Callisthenes, Gordiaanse Knoop, Granicus, imago, Parmenion, propaganda, spindoctor
Het hoorde er nu eenmaal bij, een nieuwe stad stichten. De oude hoofdstad was één van de grootste en mooiste steden van het toenmalige Europa, maar dat was niet voldoende. Het stichten van een nieuw Kalifaat diende luister te worden bijgezet en dan was een nieuwe stad eigenlijk een vereiste. Zo hadden de Abbasidische Kaliefen Bagdad gesticht en waren de Fatimidische Kaliefen de stichters van Cairo. En dus gaf Abd-ar-Rahman III, nadat hij in 929 het Kalifaat had uitgeroepen, opdracht om op zo’n 5 kilometer van zijn oude hoofdstad Cordoba de nieuwe stad Madinat al Zahra te stichten. Een luisterrijke stad, gebouwd in de bloeiperiode van het islamitische Spanje. Kosten noch moeite werden gespaard, omgerekend zouden de stichtingskosten een half miljard euro hebben bedragen. Slechts 70 jaar na de stichting, kort na 1010, werd de stad tijdens een burgeroorlog verwoest en vervolgens vergeten. Tegenwoordig is Madinat al Zahra met haar 112 hectare één van de grootste archeologische vindplaatsen van Europa en, samen met het bijbehorende museum, een bezoek meer dan waard.
Lees de rest van dit artikel »
Tags: Abd-ar-Rahman, Moors Spanje